کشور هند

هند یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های جهان با تنوع بیشمار و میراث فرهنگی غنی است، این کشور طی 72 سال اخیر استقلال خود به پیشرفت همه جانبه اقتصادی و اجتماعی رسیده است، هند در تولید محصولات کشاورزی خودکفا شده و اکنون یکی از برترین کشورهای صنعتی جهان است، این کشور از ارتفاعات پوشیده از برف از هیمالیا تا جنگل‌های بارانی گرمسیری در جنوب امتداد یافته است و در محدوده شمال شرقی هیمالیا بزرگ، به سمت جنوب و در مناطق گرمسیری سرطان کشیده می‌شود و در میان خلیج بنگال در شرق و دریای عرب در غرب به اقیانوس هند می‌رود، هند، کشوری است که بخش اعظم آسیای جنوبی را اشغال می‌کند، قانون اساسی این کشور متشکل از 29 ایالت است که هر یک دارای کنترل قابل توجهی در امور خود هستند، هند با تقریباً یک ششم از کل جمعیت جهان پس از چین دومین کشور پرجمعیت دنیا است.

تاریخ هند حاصل ادغام مداوم با مهاجران و فرهنگ‌های متنوعی است که هند را احاطه کرده‌اند، هندوستان که در مرکز آسیا قرار دارد، چهارراهی از فرهنگ‌ها از چین و اروپا تا ارتباط آسیا با فرهنگ‌های آفریقا است، تاریخ این کشور باستانی و پویا است و به اندازه تاریخ بشریت قدیمی است و به ابتدای تمدن بشری باز می‌گردد، این تمدن با فرهنگ عجیب در کنار رودخانه ایندوسIndus و در مناطق کشاورزی در سرزمین‌های جنوبی هند شروع شد، تولد تمدن باستانی ایندوس در مناطقی مانند مونجوجو-دارو، هاراپا و لوتال و آمدن آریایی‌ها شکل گرفت، این دو مرحله معمولاً به عنوان دوره‌های قبل از ودریک و ودیک توصیف می شوند. در دوره ودایی است که برای اولین بار هندوئیسم به وجود آمد، این زمانی است که وداها " Vedaha " تاریخ نگاری شدند، در قرن پنجم، بخش‌های بزرگی از هند تحت نظر آشوکا " Ashoka " متحد شدند، او همچنین به بودیسم گروید و در زمان او بود که بودیسم در سایر مناطق آسیا گسترش یافت، در زمان سلطنت مائوریاها بود که هندوئیسم شکلی را به وجود آورد که دین در آن مهم بود، اسلام ابتدا در قرن هشتم به هند آمد و تا قرن یازدهم قاطعانه خود را در هند به عنوان یك نیروی سیاسی تأسیس كرد، سلسله‌های هندوستان لودی‌ها، توغلاق‌ها و بسیاری دیگر، که بقایای آنها در دهلی و در جای دیگری در اطراف شمال هند قابل مشاهده است، پراکنده شدند، با حضور سرانجام امپراطوری مغول، هند وحدت سیاسی دست یافت، همچنین حضور اروپا در هند به قرن هفدهم میلادی می‌رسد و در قسمت دوم این قرن است که امپراطوری مغول شروع به تجزیه کرد و راه را برای کشورهای منطقه باز کرد، در رقابت برای برتری، انگلیسی‌ها پیروز ظاهر شدند، شورش سال 1857-1858، که به دنبال احیای برتری هند بود، بی‌فایده بود و با تاجگذاری بعدی ملکه ویکتوریا به عنوان امپراتور هند، ادغام هند در این امپراتوری کامل شد، مبارزات پی در پی باعث شده بود که انگلیسی‌ها در سال 1947 از هند خارج شوند و هند به سیاستی دست یافت که امروزه شاهد آن هستیم.

شبه جزیره هند توسط هیمالیا از سرزمین اصلی آسیا جدا شده است، این کشور در خلیج بنگال در شرق، دریای عرب در غرب و اقیانوس هند از جنوب احاطه شده است و سرزمین اصلی از چهار منطقه تشکیل شده است، یعنی منطقه کوهستانی بزرگ، دشت‌های گانگا، منطقه بیابانی و شبه جزیره جنوبی، هند حدود 32،87.263 کیلومتر مربع را پوشش می‌دهد و جمعیت آن در سال 2017 بالغ بر یک میلیارد و سیصد و سی و نه هزار نفر برآورد شده است

فرهنگ و سنت‌های هند چیزی است که اکنون در سراسر جهان مشهور شده است، همه ما از هند و فرهنگ آن به عنوان چیزی بسیار متنوع و منحصر به فرد یاد می‌کنیم، اما بندرت فکر می‌کنیم که چرا این کارها به روش‌های خاصی انجام می‌شوند، فرهنگ هند سرشار از چندین آداب و رسوم و سنت منحصر به فرد است که ممکن است برای افراد بیگانه واقعاً جذاب باشند و بیشتر اینها از کتاب مقدس و متون مربوط به هند باستان سرچشمه می‌گیرند که هزاران سال شیوه زندگی در هندوستان را دیکته کرده است، از جمله این آداب و فرهنگ می‌توان به آداب احترام به نام نمسته اشاره کرد که سلام و احوال پرسی هندی با فشار دادن دو کف دست به هم است به طوری فرد سلام دهنده خود را به جلو خم کرده و برای شخص مقابل تعظیم می‌کند، از دیگر آداب برگزاری جشن‌های مختلف به صورت باشکوه در این کشور است که می‌توان از آنها به روز تولد بودا، عید مسلمانان، عید کریسمس و جشن برداشت محصول اشاره کرد، همچنین در هند مفهوم خانواده مشترک وجود دارد، که در آن کل خانواده (والدین ، همسر ، فرزندان و در برخی موارد اقوام) همگی در کنار هم زندگی می‌کنند، این بیشتر به دلیل ماهیت منسجم جامعه هند است و بنا بر گزارش‌ها، به مقابله با فشار و استرس نیز کمک می‌کند، رسوم بسیار مهم دیگری مانند روزه گرفتن، جشن رنگ‌ها، آیین گاو مقدس و احترام به ازدواج به خوبی در این کشور برگزار می‌شود که اگر بخواهیم کاملاً صادقانه بگویم، این تعداد بی پایان است، در هند 22 زبان صحبت می‌شود و هندی، زبان حدود ۴۰% از مردمان این کشور است که در پایتخت و شمال این کشور بیشتر به چشم می‌خورد، در شهرهای دیگر این کشور ممکن است افرادی را ببینید که به زبان‌های محلی صحبت می‌کندد و زبان هندی را خیلی کم بلدند، پس تنوع زبانی در این کشور بسیار زیاد است.

روپیه واحد پول رسمی هند است، روپیه به 100 قسمت جداگانه یعنی پیسه " paisa " تقسیم می شود، ارزش بالاترین اسکناس کاغذی معادل دو هزار روپیه‌است و بی‌ارزش‌ترین سکه رایج در هند ۵۰ پیسه است، در سال ۲۰۱۶ اسکناس هزار روپیه حذف و بجای آن اسکناس دوهزار روپیه مورد استفاده قرار گرفت.

با توجه به وسعتی که هند دارد، شهرهای بزرگ و توریستی زیادی را نیز در بر گرفته است که شاید نام بعضی از آنها را دیده باشید، از مهم‌ترین آنها می‌توان به دهلی ،آگرا، جیپور، گوا، کشمیر، کرالا، بمبئی اشاره کرد.

*دهلی*

دومین کلانشهر بزرگ هند است و دهلی نو، پایتخت هند، نیز بخشی از این کلانشهر است. دهلی طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ با جمعیتی برابر 976/782/13 نفر جمعیت مرکزی و بیش از ۲۲ میلیون نفر در کلان شهر دهلی یکی از بزرگترین شهرهای هند است و با قدمتی افزون بر ۵۰۰۰ سال به همراه دمشق و بنارس از قدیمی‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود. این شهر تاکنون ۱۱ بار ویران گشته و از نو ساخته شده‌است. دهلی قدیمی‌ترین ناحیه مسکونی جهان به‌شمار می‌رود که تاکنون همواره مسکون بوده‌است. دهلی آمیخته‌ای است از جامعه سنتی و مدرن و نمودی است از اجتماع مذاهب، قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف. از سال ۱۷۷۲ تا ۱۹۱۱ شهر کلکته پایتخت هندوستان بود ولی به خاطر مرکزیت دهلی، جرج پنجم بریتانیا، که در دهه ۱۹۰۰ پادشاه هند به‌شمار می‌آمد پایتخت را از کلکته به دهلی نو منتقل کرد. این شهر دارای پنج هزار سال قدمت است و آثار دوران تمدن موهنجودارو و یا دره رود سند در آن یافت شده‌است. دهلی اولین پایتخت حکومت مسلمانان از قرن دوازده تا ۱۹ میلادی بوده و طی قرون متمادی، جنگها و ویرانیهای فراوانی را به خود دیده‌است که از مهمترین آنها حمله تیمور و نادر شاه به این شهر را می‌توان نام برد. تخت طاووس و الماس معروف دریای نور از غنائم با ارزشی است که از این شهر به ایران منتقل شده‌است. اولین جنگ برای استقلال سرزمین هند، درسال ۱۸۷۵ در شهر دهلی به وقوع پیوست. انگلیسی‌ها در سال ۱۹۱۱ مرکز حکومت خود را از کلکته به این شهر انتقال دادند. طراحی و احداث دهلی نو بلافاصله پس از استقرار حکومت انگلیسی‌ها، توسط یک معمار برجسته انگلیسی به نام «ادوین لوتینز» در جنوب دهلی آغاز گردید. دهلی نو پس از استقلال به‌عنوان پایتخت هند معرفی شد .

* قلعه سرخ رد فورت یا لال قلعه Red Fort or Lal Qil :

بزرگترین مرکز جلب توریست در دهلی است. که دستور احداث این قلعه را شاه جهان امپراتور گورکانی، وقتی که پایتخت خود را از اگرا به دهلی تغییر داد، صادر کرد. ساخت آن نه سال به طول انجامید و در سال ۱۶۴۸ تکمیل شد. این قلعه به وسیله دیواری از سنگهای قرمز رنگ محصور گشته که طول آن ۵/۲ کیلومتر و ارتفاع آن از ۱۶ تا ۳۳ متر متغیر است. این بنا شامل بخش‌ها و اجزاء محتلفی است که شامل تالارها، ایوان‌ها و بناهای گوناگون خصوصی و عمومی باشکوه و زیبایی است که معروفترینشان را می‌توان به‌این ترتیب نام برد :

دروازه لاهور (Lahore Gate)، دروازه دهلی (Delhi Gate)، دروازه فیل (Elephant Gate)، چاتاچوکChatta Chowk) ، نقاره‌خانه (Naqqar Khana) یا نوبت خانه (Naubat Khana)، دیوان عام (Diwan-i-Am)، کرسی (Qursi) یا تخت شاهی، لال پرده (Lal Pardah) یا پرده قرمز، باغ حیات بخش (Hayat Baksh Bagh)، دیوان خاص (Diwan-i-Khas)، خاص محل (Khas Mahal)، موسامان بُرج (Mussaman Burj)، نهر بهشت (Nahr-i-Behisht)، میزان عدالت (Scale of Justice)، ساوان وبادان (Sawan and Bhadon)، ظفر محل (Zafar Mahal)، حمام (Hammam)، زنانه (Zenana) یا اندرونی، ممتاز محل (Mumtaz Mahal)، رنگ محل (Rang Mahal)، دعوت‌خانه(Daawat Khana)، موتی مسجد (Moti Masjid) یا مسجد مروارید و دو موزه است.

قلعه سرخ را با قلعه دیگری که به همین نام «قلعه سرخ» مشهور است و در آگرا ساخته شده، نباید اشتباه گرفت.

*مسجد جامع دهلی :

مسجد جامع دهلی یا جامع مسجد، که در گذشته به نام «مسجد جهان نما» شهرت داشته از بزرگترین مساجد هندوستان و از باشکوهترین مساجد در جهان اسلام است. این بنا به دستور شاه جهان سازنده تاج محل در سال ۱۶۵۶ میلادی ساخته شده است. این مسجد که روبروی قلعه سرخ، در قسمت دهلی قدیم قرار دارد، یکی از مراکز مهم مسلمانان هند به شمار می‌رود. محوطه خارجی این مسجد می‌تواند بیش از ۲۵ هزار نمازگزار را در خود جای دهد و از جمله اشیاء باستانی که در این مسجد نگهداری می‌شود، قرآنی است که روی پوست آهو نوشته شده است. برای ساخت این مسجد ۵۰۰۰ کارگر به مدت بیش از ۶ سال کار کرده‌اند. سقف این مسجد دارای سه گنبد است که روی آن‌ها با مرمرهای سیاه و سفید تزیین شده است. دو مناره این مسجد دارای ۴۰ متر ارتفاع هستند .

*آرامگاه همایون Humayun's Tomb :

همایون دومین پادشاه امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان هند بود که پس از پانزده سال که در دربار ایران پناهنده بود به کمک شاه طهماسب اول تاج و تخت خود را باز ستاند و به هند برگشت اما پس از چند ماه به طور ناگهانی و بر اثر سقوط از پله‌های کتابخانه‌اش فوت کرد. این آرامگاه با شکوه به دستور همسر وی حمیده بانو بیگم که در ایران با معماری ایرانی آشنا شده بود ساخته شد. کار ساخت این بنا در سال ۱۵۶۲ یک سال پس از مرگ همایون آغاز و هشت سال به طول انجامید. معماران این باغ سید محمد بن میرک غیاث الدین و پدر وی میرک غیاث الدین بودند که از هرات به دهلی آورده شده بودند. این آرامگاه با الهام از مقابر ایرانی و فضای چهار باغ یا باغ جنت ساخته شده که اولین باغ به این سبک در هندوستان به شمار می‌رود.

*قطُب منار Qutub Minar

ارتفاع این منار عظیم ۵/۷۲ متر است که ۳۹۹ پله دارد. این بنا از سنگ ساخته شده و جزو اولین بناهای عظیم هند و از نمونه‌های بارز معماری هندو - اسلامی است. تزئینات روی این منار بی نظیر است. این بنا در کنار مسجد قوه الاسلام در سال ۱۱۹۹ میلادی توسط قطب الدین ایبک در جنوب شهر دهلی و بر روی خرابه‌های تعداد زیادی از معابد مربوط به آئین جینیسم ساخته شده. در صحن اصلی مسجد ستون فولادی بزرگی مربوط به قرن پنجم میلادی وجود دارد که عامه، حلقه کردن دست از پشت، دور این ستون را خوش یمن می‌دانند.

*بنای یادبود مهاتما گاندی راج گت Raj Ghat :

سکوی چهار گوش ساده‌ای از مرمر سیاه، محل نگهداری خاکستر مهاتما گاندی است که در سال ۱۹۴۸ به قتل رسید. هر ساله در روز سی ام ژانویه، روز شهید، به یاد پدر ملی هند گردهمایی در این محل تشکیل می‌گردد .

*کاخ ریاست جمهوری راشتراپاتی بهاوان (Rashtrapati Bhavan) و مغول گاردن:

در سمت منتهاالیه غربی میدان مرکزی دهلی نو که دروازه هند در میان آن قرار گرفته، مجموعه بزرگ کاخ ریاست جمهوری قرار دارد. دفتر نخست وزیر و وزارت خارجه معروف به ساوت بلاک (South Block) در حاشیه شرقی و ساختمان مدور مجلس هند نیز در حاشیه شمال شرقی این کاخ واقع شده‌است. این مجموعه، بخش اصلی از معماری انگلیسی دهلی‌نو است . کاخ ریاست جمهوری دارای تالارهای بزرگ و ۳۴۰ اتاق است. باغ زیبا و معروف مغول گاردن در انتهای غربی محوطه این کاخ قرار دارد که سالی یک ماه، بازدید عموم از آن آزاد است. سالن معروف آشوکا در طبقه دوم این کاخ قرار دارد که محل برگزاری رسمی‌ترین برنامه‌های رئیس جمهور هندوستان است. سقف این سالن و حاشیه فوقانی دیواره‌های آن به مساحتی بیش از ۷۵۰ متر مربع، تماماً با نقاشیهای ایرانی و اشعار فارسی پوشیده شده‌است .

*دروازه هند India Gate :

این بنای باشکوه با ارتفاع ۴۲ متر در محوطه‌ای باز و نزدیک به کاخ ریاست جمهوری هند توسط معمار انگلیسی دهلی نو در سال ۱۹۳۱ ساخته شده‌است. در واقع یادبودی است برای ۹۰ هزار سرباز هندی که در جنگ جهانی اول کشته شده‌اند و نام این سربازان بر دیوارهای این بنا حک شده است .

*جنتر منتر Jantar Mantar

این بنا به عنوان مرکز رصدخانه و تحقیقاتی نجومی توسط حاکم جی پور، در سال ۱۷۲۴ ساخته شده‌است. توسط این بنا که دارای محاسبات نجومی است، گردش ستارگان را اندازه گیری می‌کردند .

*قلعه کهنه هند پورانا کیلا Purana Quila

قلعه کهنه هند معروف به پورانا کیلا بر روی خرابه‌های شهر کهن پاندواها که زمانی درکنار رودخانه یامونا قرار داشته، توسط شیر شاه سوری سلطان افغان که بر همایون شورید و دهلی را تصرف کرد طی سالهای ۱۵۳۸ و ۱۵۴۵ ساخته شده‌است.

*آرامگاه صفدر جنگ Safdarjung's Tomb

بنای آرامگاه صفدر جنگ، وزیر دربار گورکانی، آخرین سبک معماری باغ مقبره‌ای دهلی در دوران امپراتوری مغولی هند است که در خلال سال‌های ۱۷۵۳ تا ۱۷۵۴ در زمان محمد شاه گورکانی، پادشاه هند، ساخته شده‌است.

*جیپور *

جیپور معروف به شهر صورتی، از شهرهای تاریخی هندوستان و مرکز ایالت راجستان است. شهر جیپور در شمال غربی کشور هند قرار دارد. این شهر در سال ۱۷۲۷ توسط مهاراجه سوای جای سینگ دوم، فرمانروای آمبر بنیاد شد و نخستین شهر دارای طرح شهری در هندوستان بود. جمعیت این شهر در سال ۲۰۰۳ برابر با 7/2 میلیون نفر بوده‌است.

Jal Mahal

در قرن 18 میلادی ساخته شده و در جیپور، پایتخت شهرستان راجستان واقع شده است. این کاخ در میان دریاچه زیبای Mansagar ساخته شده است.

City Palace

Palacio یک شهر قدیمی است که در هفت طبقه ساخته شده است. البته در حال حاضر به عنوان موزه از آن استفاده می گردد.

*آگرا*

آگره یا آگرا سومین شهر بزرگ در ایالت اوتار پرادش در کشور هندوستان است. این شهر درکنار رودخانه یامونا (جمنا) قرار گرفته و از دهلی پایتخت هند، با ماشین تنها دو ساعت و نیم، با قطار ۴ ساعت و با هواپیما ۳۰ دقیقه فاصله دارد. نام آگره به شکل «آگرهبانا» نخستین بار در کتاب حماسی ماهابهاراتا آمده و معناشناسان آن را «پردیس» یا «بهشت» معرفی کرده‌اند.در قرن‌های ۱۶ یا ۱۷ میلادی آگره به راستی تمثالی از پردیس در روی زمین شده بود . آگره در زمان حکومت اکبر، جهانگیر و شاه جهان اهمیت زیادی یافت. این شهر پایتخت حکومت اکبر، پادشاه بزرگ امپراتوری مغولی هند یاگورکانیان بوده و در آن زمان تبدیل به مرکز هنر، فرهنگ، تجارت و یادگیری کشور پهناور هندوستان گردید. از این رو در گذشته این شهر را اکبرآباد می‌نامیدند. آگره در سده ۱۶ میلادی توسط سکندر لودهی سلطان دهلی از دودمان لودهی متوفی به سال ۱۵۱۷ کشف شد. سپس بابر موسس سلسله امپراتوری مغولی هند برای مدتی در آگره ماند و ساخت باغ‌هایی چهار گوش به سبک باغ‌های ایرانی را در آنجا مرسوم کرد. اکبر در این شهر قلعه آگره را ساخت و جهانگیر آن را با کاخ‌ها و باغ‌های بسیار زیبا مزین کرد. همچنین شاه جهان با ساخت تاج محل شهرتی عالمگیر برای این شهر به ارمغان آورد. هم اکنون این شهر از مراکز گردشگری هند به شمار می‌رود. آگره با نام «اکبرآباد» پایتخت شاهانی چون اکبر، جهانگیر و شاه‌جهان بوده که زبان مادری‌شان فارسی بود و در گسترش زبان فارسی در شبه‌قاره هندکوشیدند و کامیار بودند. نخستین باغ معروف به «باغ‌های پارسی» در کرانه رود یامونا در همین شهر شکل گرفت و سازنده آن شاه بابر بود. نام خاص این باغ ایرانی آرام باغ است. اکبرشاه، نوه بابر، قلعه لعل را ساخت و آگره را به مرکز هنری، بازرگانی و مذهبی تبدیل کرد. شهرک فاتح پورسیکری در حومه آگره هم از میراث اکبر است. باغ‌های سبز و انبوه قلعه سرخ بازمانده از جهانگیر، پسر اکبر مغول است. و اما شاه‌جهان با علاقه‌ای که به هنر معماری داشت، به آگره و هندوستان ساختمانی را تقدیم کرد که همین حالا هم درخشان‌ترین نگین تاج سر هند محسوب می‌شود. شاه‌جهان پایتخت‌اش را به دهلی منتقل کرد؛ اما پسرش اورنگ‌زیب دوباره به اکبرآباد برگشت و پدرش را به زندان قلعه سرخ انداخت. بعد از مدتی، سال ۱۶۵۳، پایتخت اورنگ زیب به شهر اورنگ‌آباد در فلات دکان هند کوچید و تا پایه‌های امپراتوری بابری یا مغول هند به لرزه افتاد، اکبرآباد تحت نفوذ قوم‌های مارات‌ها و جاث واقع شد و آگره نام گرفت و از سال ۱۸۰۳ میلادی تسلیم امپراتوری بریتانیا شد .

*تاج محل :

این بنای مهم با معماری ایرانی در خور توجه خود به عنوان مهمترین بنای تاریخی هند و یکی از عجایب هفتگانه جدید شهرت جهانی دارد. تاج‌محل که بنای یادبود ملکه ایرانی‌تبار ممتاز محل است، سال ۱۶۴۸ میلادی ساخته شد و خود شاه‌ جهان هم در طرح‌ریزی ساختمان آن نقش مستقیم داشت و در نهایت هم همان جا خاک شد. تاج محل بنایی مُجَلَّل و رمز عشق ابدیست که سه قرن و نیم از عمر آن می‌گذرد. اخلاص به عشقی رومانتیک، از دوران بسیار دور همچون: «لیلی و مجنون»، «رومئو و ژولیت» و یا «بخت‌النصر» که باغ‌های معلق بابل، یکی از عجایب هفتگانه را به نشان وفاداری برای همسرش ساخت، تاج محل نیز یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیاست، تاج محل آرامگاه «ارجمند بانو بیگم» ملقب به ممتازمحل همسر محبوب «شاه‌جهان» پنجمین پادشاه گورکانیمو صوف به مغولی هند بود. این بنا به دستور شاه‌ جهان برای نشان دادن عمق علاقه و عشق خود به ممتاز محل ساخته شده‌است. داستان بنای این مجموعه عمارات مجلل که در وسط آن گنبد تاج محل چون نگینی می‌درخشد، بر ارزش تاریخی این شاهکار هنری افزوده‌است. تاج محل، در واقع، باشکوه‌ترین هدیه یک شاه به همسر از دست رفته‌اش است و پایه‌های آن بر عشق وافر شاه‌جهان گورکانی به ممتاز محل ایرانی تبار استوار است. شاید اگر در سال ۱۶۰۷ میلادی «شاهزاده خرم»، که بعداً با نام «شاه جهان» شناخته شد، «ارجمند بانو بیگم» را، که بعداً به «ممتازمحل» ملقب شد، نمی‌دید، امروز از تاج محل خبری نبود.شاه جهان زبان فارسی را بخوبی می دانستو به ان کتابت می کرد و شعر می گفت. ارجمند بانو دختر یکی از اشراف ایرانی با نام عبدالحسن آصف خان و متولد شهر آگرای هند بود. خواهر آصف خان یا عمه ارجمند بانو، نور جهان همسر محبوب و پرنفوذ جهانگیر شاه، پدر شاهزاده خرم بود. نور جهان همراه برادرش آصف خان در سیاست و دولتداری نقش بارزی داشت. شاهزاده خرم که در آتش عشق ارجمند بانو می‌سوخت، بنا به ضوابط سلطنتی با دو زن دیگر ازدواج کرد که اولی از بستگان دربار صفوی ایران بود. خرم پس از پنج سال انتظار به وصلت ارجمند بانو رسید . او پس از مراسم عروسی اعلام کرد که عروس تازه از سایر زنان دربار برتر و «ممتازمحل» است. ازآن به بعد ارجمند بانو با همین نام و پسوند «بیگم» خطاب می‌شد. به نوشته یک تاریخ ‌نگار دربار گورکانی هند که با نام «قزوینی» از او یاد می‌شود، پیوند شاهزاده با دو همسر دیگرش تنها حکم زناشویی معمولی را داشت و «خرم» هیچ زن دیگری را شایسته آن محبت و شیفتگی که نثار ممتاز محل می‌کرد، نمی‌دانست. سال ۱۶۲۸ شاهزاده خرم بر تخت طاووس هند نشست و به «شاه‌جهان» ملقب شد. ممتاز محل نمی‌خواست به مانند عمه قدرتمندش در امور اداری و سیاسی دستی داشته باشد. در عوض فهرست نام‌های زنان بیوه و کودکان یتیم را ترتیب می‌داد و از شوهرش می‌خواست که به نیازهای آنها رسیدگی کند و برای خانواده‌های بینوا نفقه تعیین می‌کرد. او نیز مانند شاه‌جهان به هنر معماری علاقه داشت و در ساماندهی یک باغ کرانه رود یامونا در شهر آگرا، جایی که سرانجام محل آخرت او شد، نقش داشت. شاه جهان و ممتازمحل در سال ۱۶۱۲ ازدواج کردند و ۱۸ سال با یکدیگر زندگی کردند و ثمره این ازدواج ۱۴ فرزند بود که هفت تن زنده ماندند و بزرگ شدند. ممتاز محل همسر دوم شاه‌جهان بود که در ۱۷ جون ۱۶۳۱ میلادی در هنگام تولد چهاردهمین فرزندش جان باخت. در یکی از حمله‌های جنگی، شاه‌جهان ممتاز محل را که بسیار دوست می‌داشت همراه برده بود. او باردار و در ماه‌های آخر بارداری بود. این نوزاد چهاردهمین فرزندی بود که ممتازمحل به‌دنیا آورد و دختر بود که نامش را «گوهره‌بیگم» گذاشتند. اما ممتازمحل در اثر وضع حمل جان باخت. هنگام درگذشت «ممتاز محل» ۳۹ سال بیش نداشت او از شوهرش درخواست کرد که پس از وی زنی نگیرد و برای او آرامگاهی بسازد که بدان نام وی جاوید بماند. مرگ ناگهانی «ممتاز محل» پادشاه را دچار غم و اندوه ساخت. شاه داغدیده پس از تفکر و تدبر بنا به وصیت او تصمیم گرفت بنائی بر مزار محبوبش بسازد تا شاهدی بر عشقش باشد، از اینرو طراحان، مهندسان و استادکاران را از گوشه و کنار دنیا گرد آورد تا آرامگاهی را بسازند که آخرین دستاورد معماری گورکانی گردد. به نوشته تاریخ‌نگاران، شاه‌جهان در پی درگذشت محبوب‌ترین همراه زندگی‌اش خلعت شاهانه‌اش را به عبای سفید عوض کرد و یک سال سوگوار بود. شاهی که قبلا برای توسعه دامنه سلطنتش خون فراوانی ریخته بود، گوشه نشین شد و برای مدتی دخترش «جهان‌آرا» به امور دولتداری پرداخت. روایت حاکی است که موهای سیاه شاه جهان طی یکی دو ماه سوگواری سفید شد. شاه‌جهان پس از آنکه از چنگ رخوت رها شد، در اجرای وصیت ممتاز محل بهترین معماران و خوشنویسان را از سراسر هند و بیرون از آن فرا خواند تا بنای یادبود محبوب ازدست رفته‌اش را در شهر آگرا، پایتخت امپراتوری گورکانی، بسازند. تاریخ نگاران آن دوران، از این بنای یادبود با نام «روضه ممتاز محل» یاد کرده‌اند و برخی بر این نظراند که «تاج محل» مخفف «ممتاز محل» است. «پیتر ماندی»، جهانگرد اروپایی سده ۱۷ میلادی نیز در نوشته‌هایش از «تاجِ محل، ملکه دربار گورکانی» نام می‌برد. خود شاه‌جهان هم که سال‌ها بعد، به دست پسرش اورنگ‌زیب شکست خورد و مدتی در زندان قلعه سرخ یا لال قلعه به سر برد، پس از درگذشت کنار ممتاز محل زیر گنبد تاج محل به خاک سپرده شده‌است

*قلعه لعل :

قلعه آگرا که همچنین به حصار سرخ و لعل قلعه نیز مشهور است - لعل در زبان هندی به معنی قرمز است - توسط اکبر امپراتور بزرگ گورکانی ساخته شد. حیاط پر پیچ و خم، مسجد و تالار اختصاصی قلعه عظمت امپراتوری گورکانیان هند را منعکس می‌کند. مسجد موتی ( موتی به معنی مروارید ) و برج یاسمین نشان دهنده مهارت صنعتگران و معماران آن روزگار هند هستند. این بنا را با قلعه دیگری که به همین نام قلعه سرخ یا ردفورت مشهور است و در دهلی است نباید اشتباه گرفت.

*فاتح‌پور سیکری :

فاتح‌پور سیکری به معنی «شهر پیروزی» شهر متروکه امپراتور اکبر که در نزدیکی آگره واقع است. تالار شنوندگان، مکان‌ها و مسجدها هنوز هم کاملا سالم و در وضعیت مطلوب هستند که از جمله می‌توان پنج محل و بلنددروازه را نام برد. در محوطه مسجد جامع، آرامگاه شیخ سلیم چشتی واقع است و در واقع، اکبر شاه گورکانی شهر فاتح پور سیکری را به خاطر همین صوفی معروف مکتب چیستی هند پایه گذاشته بود .

*سیکاندرا :

آرامگاه جلال‌الدین محمد اکبر سومین و بزرگترین پادشاه سلسله گورکانیان هند است. این بنا با ماسه سنگ قرمز ساخته شده و با مرمر جواهر نشان شده‌است. اکبر به این رنگ از سنگ بسیار علاقه داشت و اغلب بناهای ساخته شده در زمان او با این مصالح ساخته شده‌است.

*گوا*

گوا نام شهری بندری و ایالتی در حاشیه جنوب غربی هندوستان است. گوا شامل بندر گوا و شهر گوای کهنه یا شهر قدیمی گوا در فاصله حدودا ۴۰ کیلومتری آن می‌باشد. طبیعت گوا با تپه‌های به شدت سبز در کنار رودهای فراخ با کشتزارهای برنج، نخل‌های فراوان و سایر درختان گرمسیری جلوه بسیار زیبایی دارد. وسیع‌ترین سواحل و مراکز تفریحی ساحلی هند در گوا قرار دارد و این شهر سالانه از صدها هزار گردشگر داخلی و خارجی پذیرایی می‌کند. سواحل گوا، بی‌پایان بوده و آفتابی درخشان و فوق‌العاده زیبا دارند. ۴۵۱ سال حکومت پرتغال بر این منطقه، باعث شده که تمام شهرها و حتی روستاهای گوا فرهنگی خاص داشته باشند.

*بندر گوا :

منطقه فوق العاده زيبايي است که سواحل شني وسيع ، زيبا ، آرام و لذت بخشي دارد. طبيعت به شدت سبز، نخل هاي زيبا ، سواحلي آرام و مراکز تفريحي ساحلي و امکانات مطلوب گردشگري با هزينه نسبتا کم از مهمترين عوامل جذب گردشکران به اين منطقه است.

*کليساي بوم ژيزوس :

افزون بر محيط طبيعي کليساي بوم ژيزوس همراه با موميايي زاوير مقدس در منطقه گواي کهنه شهرت و جذابيت ويژه اي دارد. کار ساخت اين کليسا از سال 1594 ميلادي آغاز شده ودر سال 1605 به پايان رسيده است. کل مخارج احداث کليسا را يک مرد پرتغالي اهدا کرده است. پيکر موميايي شده زاوير مقدس در تابوتي شيشه اي و بر روي يک طاق بلند و در پشت حصار شيشه اي قابل رويت است. پوست سياه خشکيده که به روي جمجمه کشيده شده، با چشم هاي بسته از فاصله نچندان دور قابل تشخيص است. بيش از 455 سال است که پيکر اين مبلغ اسپانيايي کيش مسيحيت در گواي کهنه است. مردم محلي معتقدند که جسد او موميايي نيست و به‌طور طبيعي همين طور حفظ شده است. هر ده سال يکبار جسد را از طاق بيرون مي‌آورند تا بازديدکنندگان کليسا يتوانند او را از نزديک ببينند. فرانسيس زاوير مقدس ، نخستين مبلغ مسيحيت در گوا بود که سال 1542 وارد گوا شد و 10 سال در اينجا ماند و طي اين 10 سال به ژاپن، مالزي، اندونزي و سري لانکا هم سفر کرد. در راه رسيدن به چين، بيمار شد و در روز سوم دسامبر 1552 در يک جزيره درگذشت. او آن زمان 46 سال داشت. پس از مرگ جسدش را در چين به خاک سپردند، ولي او قبل از مرگ وصيت کرده بود در هر کجاي دنيا که بميرد بايد پيکرش را به گوا بياورند. گفته مي شود به خاطر همين وصيت چهار ماه پس از مرگ زاوير، گور او را گشودند و جسد را دست نخورده يافتند، يعني جسد بطور معجزه آسايي نگنديده بود. پيکر او را از چين به گوا آوردند و اکنون در اين کليسا آرميده است.

*پانجیم :

در پانجيم مكاني است كه اکثر مسافرين فقط از پانجيم رد مي شوند و اين اشتباه بزرگي است. پانجيم با خيابان هاي باريک سنگفرش شده، کليساها و خانه هاي رنگي، سقف هاي شيرواني و در کل معماري پرتقالي اش يکي از دلچسب ترين شهرهاي هندوستان به شمار مي رود. گواي قديمي كه اين منطقه در نه کيلومتري شرق پانجيم ، پايتخت سابق پرتقالي ها قرار دارد که به عنوان گواي قديمي شناخته مي شود. گواي قديمي به همراه تاج محل ، ميدان ويکتورياي بمبئي ، غارفيل و معبدهاي کاماسوترا يکي از نه منطقه اي در هند است که به عنوان ميراث جهاني يونسکو ثبت شده اند. در گواي قديمي کليساهاي جامع بزرگي وجود دارد که در زمره بزرگترين کليسها در آسيا هستند و گفته مي شود اين شهر زماني در شکوه و عظمت با ليسبون پايتخت پرتقال رقابت مي کرد. به جز کليساهاي پا برجا بازديد از بقاياي کليساي سنت آگوستين نيز بسيار جالب است. براي بازديد از کل کليساها ، موزه ها و صومعه هاي گواي قديمي به يک روز کامل وقت احتياج هست. در ايستگاه اتوبوس پانجيم مرتبا اتوبوس هايي به سمت گواي قديمي حرکت مي کنند که کرايه آن ها نسبتا ناچيز است و طي مسير حداکثر نيم ساعت طول مي کشد. مسير جاده از پانجيم به گواي قديمي صاف است و مي تواند مسير بسيار راحتي براي دوچرخه سواري به حساب آيد. همچنين مي توانيد در گواي قديمي سوار قايق بشويد و به جزيره ديوا (Diva Island) برويد. واگاتور كه در بلندي هاي سنگي اي که واگاتور را از چاپورا جدا مي کند بقايا يک قلعه پرتقالي از قرن هفدهم ميلادي قرار دارد که گرچه شايد ديدن خودش به بالا رفتن نيرزد ولي منظره بسيار خوبي از ساحل و دريا را پيش چشمانتان قرار مي دهد .

*بمبئی Mumbai

با نام جدید مومبای پایتخت ایالت ماهاراشترا از مهمترین شهرهای کشور هند است. بمبئی در زبان هندی به معنای ساحل خوب است. این نام را، استعمارگران پرتغالی روی این شهر نهادند. در سال 1996 نام این شهر، به «مومبای» تغییر یافت که نام یکی از خدایان زن هندی است. اما در خارج از هند، این بندر بزرگ همچنان به بمبئی معروف است.این شهر با وسعتی برابر ۶۰۳ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 13،3 میلیون نفر (درسال۲۰۰۶) یکی از چهار شهر بزرگ و پرجمعیت کشور هندوستان است. این شهر در غرب کشور هند در ساحل دریای عرب واقع شده‌است. بمبئی یکی از شهرهای بزرگ و پرجمعیت هندوستان و پایتخت تجارتی آن به شمار می‌رود . شهر بمبئی بزرگترین بندر هند در ساحل غربی این کشور است. این شهر در واقع مرکز بانکداری، تجارت، مبادلات مالی، بازرگانی و صنعت کشتی‌سازی هند به شمار می‌رود. تمرکز امور اقتصادی و تجاری در بمبئی پس از استقلال هند نیز ادامه یافته و بعنوان شاهراه ارتباطی هند با ایران و جهان عرب اهمیت راهبردی خود را حفظ کرده‌است . بندر بمبئی، بزرگترین مرکز تولید پارچه‌های پنبه‌ای و فیلم‌های سینمائی شبه قاره هند است و از این رو به بالیوود نیز شهرت دارد. در حال حاضر از بین جمعیت حدود ۷۰ میلیون نفری ایالت مهاراشترا بیش از ۲۰ درصد زیر خطر فقر زندگی کرده و خود بمبئی بزرگترین جمعیت کپرنشینان هند را در خود جای داده‌است. درآمد سرانه در هند حدود ۱۰۸۹ دلار می‌باشد لیکن ایالت مهاراشترا با داشتن بیشترین سهم در اقتصاد یک تریلیون دلاری هند رتبه یازدهم را در مقیاس درآمد سرانه در بین ایالتهای هند داراست. جمعیت شهر، همراه با حومه‌هایش به حدود بیست میلیون نفر می‌رسد. شدیدترین جلوه‌های تضاد طبقاتی جامعه هند را می‌توان در این شهر یافت. از یک سو صاحبان ثروت‌های سرشار در این شهر زندگی می‌کنند و از سوی دیگر توده‌های فقیری که حتی قادر به سیر کردن شکم خویش نیستند. بیش از نیمی از جمعیت شهر، در حصیرآبادها و حلبی‌آبادها به تیرگی روزگار می‌گذراند. بمبئی از اتصال ۷ جزیره به یکدیگر در زمان حضور بریتانیا در هند به وجود آمده‌است. بسیاری از شهروندان هندی از ایالت‌های مختلف به امید فرصت‌های شغلی به این شهر مهاجرت می‌نمایند. از همین رو تعداد ساکنین این شهر در روز ۳ میلیون نفر بیش از ساکنین در شب برآورد می‌شود. در زمان استعمار انگلیس بر هند، بمبئی مرکز بخشهای اداری و حکومتی انگلستان در شبه قاره هند به شماره رفته و از نظر انگلستان «دروازه هند» بود. امروزه بمبئی یکی از مراکز بزرگ تجاری، فرهنگی و گردشگری هندوستان است.

*دروازه هند ( Gate Of India ) :

این بنا، که بازمانده دوران استعمار انگلیس است، در سال ۱۹۲۴ به عنوان یادبود سفر جورج چهارم پادشاه انگلستان و همسرش ملکه ماری ایجاد شد. شاه و ملکه، در سال ۱۹۱۱ به بمبئی سفر کرده بودند. در سال ۱۹۴۸ استعمارگران انگلیسی خاک هند را از همین دروازه ترک کردند. با توجه به این سابقه تاریخی، دروازه هند یکی از محبوب‌ترین محل‌ها برای گردهمائی گردشگران خارجی است. دروازه هند، در عین حال در کنار هتل تاج محل واقع شده که محل اقامت خارجی‌های ثروتمندتر است.

*موزه پرنس ویلز :

موزه‌ای با عظمت با آثاری درخور توجه از دوران‌های مختلف تاریخ و هنر هند همراه با نمونه‌هایی از حیات وحش و آبزیان هندوستان است. این موزه بین سالهای ۱۹۰۴ و ۱۹۱۴ بنا گردید که در اثنای جنگ جهانی اول به‌عنوان بیمارستان مورد استفاده قرار گرفت. معماری بنا به سبک گوتیک و از سنگ بازالت ساخته شده‌است. این بنا در میان باغ زیبائی تاسیس گردیده‌است که پس از مسافرت پرنس ولز در ۱۹۰۵ به هند بدین نام خوانده شده‌است.

*دادگاه عالی بمبئی :

این بنا نمونه ای عالی از معماری دوران استعمار بریتانیا در هند محسوب می‌شود.

*هتل تاج محل :

هتل مجلل و مدرنی است که روبروی دروازه هند در منطقه «کُّلابه» قد واقع شده است. این هتل یکی از بناهای زیبا و دیدنی بمبئی و هند به شمار می‌رود و محل اقامت گردشگران ثروتمندتر است. در رشته حملات نوامبر ۲۰۰۸ در بمبئی این هتل در کانون حملات تروریستی بود و خسارات قابل توجهی دید که به سرعت بازسازی شد. داستان احداث هتل کاخ تاج‌محل مومبای، مانند داستان بنای تاج محل اصلی در آگرا شنیدنی است. در زمان سلطه بریتانیا در هند،جمشیدجی تاتا، از بازرگانان پارسی یا زرتشتی هندی که بعدها پدر صنعت هندوستان لقب گرفت، می‌خواست برای یکی دو روز درهتل واتسن، از بهترین هتلهای بمبئی بماند. به او اجازه نمی‌دهند، چون هتل مختص سفیدها یا فرنگی‌ها بود. زخم این اهانت اجنبی‌ها در سینه، جمشیدجی تاتا می‌ماند تصمیم می‌گیرد هتلی بسازد که هتل واتسون را هم تحت‌الشعاع قرار دهد. جمشیدجی تاتا که یک پارسی هند زرتشتی و از سرمایه‌داران بنام هندوستان بود، با کمک دو معمار هندی و یک معمار انگلیسی هتل مجلل کاخ را ساخت که روز ۱۶ دسامبر ۱۹۰۳ میلادی، درهایش را به روی میهمان‌ها باز کرد و اجازه داد که هندی‌ها هم مانند انگلیسی‌ها زیر یک سقف اقامت کنند و هیچ نوع تبعیض قومی و نژادی برای میهمانهایش قائل نبود. در جریان جنگ جهانی اول، وارثان جمشیدجی تاتا، هتل تاج محل را به یک بیمارستان ۶۰۰ تخت خوابی تبدیل کردند. خود جمشیدجی تاتا در سال ۱۹۰۴، یک سال بعد از گشایش هتل تاج درگذشت .

*بالیوود :

نام غیررسمی صنعت فیلم سازی سینمای هند است. بر خلاف هالیوود در لس‌آنجلس آمریکا، بالیوود یک مکان واحد فیزیکی ندارد. این نام در حقیقت نام یک شرکت فیلمسازی در بمبئی است، اما به تمام سینمای هند اطلاق می‌شود. بالیوود از بزرگ‌ترین کمپانی‌های فیلمسازی جهان است که بیش از سه و نیم میلیارد مخاطب و علاقه‌مند در سراسر جهان دارد. مخاطبان فیلم‌های این کمپانی، در شبه قاره هند، کشورهای غربی، خاورمیانه، آسیای میانه و روسیه، آفریقا و اقلیت‌های هندی واردو زبان سراسر جهان هستند. اغلب محصولات بالیوود به زبان هندی ، اردو و زبان انگلیسی هندی می‌باشد اخیرا از زبان انگلیسی بیشتر در این فیلم‌ها یا آهنگ‌ها بهره می‌گیرند. نام بالیوود، از هالیوود، صنعت فیلمسازی ایالات متحده آمریکا اقتباس شده، اما در این اواخر، به فرهنگ لغات انگلیسی (دیکشنری) نامدار آکسفورد نیز راه یافته است. بالیوود به تولید انبوه فیلم‌های عمدتاً تجارتی شهرت دارد و سالانه بیش از هزار فیلم می‌سازد.

*غار فیل‌ ها :

یا غارهای الفانتا که آثار باستانی شگفت انگیزی در آنجاست. در جزیره‌ای به همین نام به فاصله‌ای حدود ۴۵ دقیقه با قایق یا کشتی تفریحی در جنوب بمبئی واقع شده که از طرف یونسکو به‌عنوان میراث فرهنگی اعلام شده‌است.حرکت به سمت این جزیره که یه جزیره میمونها نیز شهرت دارد از دروازه هند و توسط قایق و کشتی‌های کوچک صورت می‌گیرد.